Hoe creëer je meer vitaliteit en minder werkstress?

In de maanden september en november wordt er aandacht gevraagd voor de onderwerpen vitaliteit en werkstress. In de laatste week van september is het eerst de beurt aan de Nationale Vitaliteitsweek. En in november, dit jaar is dat van 16 tot en met 20 november, is het de Week van de Werkstress.

Twee onderwerpen die in onze huidige samenleving steeds belangrijker worden. Zo is stress op het werk is inmiddels beroepsziekte nummer 1. Meer dan een miljoen mensen loopt jaarlijks het risico op een burn-out en andere werkgerelateerde psychische aandoeningen.[1]

Toenemende druk

Het hoge burn-outcijfer is onder andere te wijten aan de toegenomen mentale druk op werknemers. Denk hierbij aan werkdruk, emotionele belasting en ongunstige sociale relaties op het werk zoals een gebrek aan sociale steun en ongewenste omgangsvormen. Ook veranderingen en onzekerheden waar ze aan worden blootgesteld, zoals bijvoorbeeld reorganisaties, overnames, technologische innovaties, veranderende marktomstandigheden, wereldwijde (politieke) ontwikkelingen, en nieuwe situaties zoals COVID-19 kunnen belastende uitwerkingen hebben.

Gelukkig zijn er meer en meer bedrijven die investeren in de gezondheid en het welzijn van medewerkers. Mede dankzij de onderzoeken die laten zien dat vitale medewerkers een positieve invloed hebben op het werkplezier, de bedrijfsresultaten, de betrokkenheid, het ziekteverzuim en het verloop. Ook landelijke initiatieven zoals de Vitaliteitsweek en de Week van de Werkstress zijn mooie aanvullende instrumenten om bewustzijn te creëren voor de verantwoordelijkheid van de werkgever en werknemer goed voor zichzelf te zorgen en om mogelijkheden te tonen waarop dat kan.

Vitaliteit

Laten we starten door in te zoomen op vitaliteit. Dit begrip heeft de associatie met vitale en gezonde ouderen al geruime tijd van zich afgeschud. En veel omschrijvingen van vitaliteit verwijzen naar de woordstam vita, dat ‘leven’ betekent, zoals in levenskracht, levendigheid, levenslust en levensenergie [2]. Maar het lijkt een veelomvattender onderwerp te zijn met de volgende aspecten:

Mentaal – het hebben van zinvol werk waarin je verder kan groeien en op een plek waar je jezelf kunt zijn en je verder kunt ontwikkelen op zowel persoonlijk vlak als vakinhoudelijk. Daarnaast gaat het om het stellen van prioriteiten en grenzen, en het relativeren onder druk.
Fysiek – dit omvat de lichamelijke gesteldheid van een persoon, de hoeveelheid energie die iemand heeft en zijn fitheid.      
Sociaal-emotioneel – hierbij draait het om het hebben van goede relaties met collega’s en klanten, en de positieve uitwerking die samenwerken op iemand kan hebben. Een ander element is het krijgen van waardering voor het werk dat je doet en het krijgen van complimenten en bedankjes. Maar ook herstel en mindfulness behoren hiertoe. Zingeving – het bijdragen aan resultaat en het hebben van impact. Als mens wil je ertoe doen en gewetensvol en integer werken.

Deze vier elementen laten niet alleen zien dat vitaliteit meer is dan alleen een gezonde levensstijl en het niet hebben van ongezonde leefgewoonten, maar een combinatie van energie, motivatie, innerlijke kracht en bewustzijn. Het vitaler maken van werknemers vraagt dus om meer dan ze minder te laten zitten en meer te laten bewegen. Ook hoogleraar arbeidspsychologie Arnold Bakker is kritisch over de vaak eenzijdige benadering die bedrijven kiezen voor het gezonder maken van hun werknemers. In een interview met Het Financieele Dagblad zegt hij onder andere: “Werkstress verdwijnt niet door vitaliteitsprogramma’s en meditatie, de werkdruk moet ook omlaag. Het werk hoort zich aan te passen aan de mensen en niet andersom.” [2]  

20|20 energieprogramma

Van Es startte binnen Macaw in 2014 een 20|20 energieprogramma voor medewerkers met de wens dat ‘elke collega de beste versie van zichzelf zou kunnen worden’. Alhoewel de ‘beste versie’ voor elk individu iets anders betekent was de gemene deler: je energieker, productiever, creatiever, succesvoller voelen in en buiten je werk. 

Het programma werd in het leven geroepen omdat het succes van de dienstverlener is gebaseerd op het talent, de kennis en kunde, creativiteit, samenwerkingscapaciteiten en energie van de mensen. Van Es: “Ik ben er heilig van overtuigd dat onze mensen het succes van Macaw bepalen. En dat ze dat het beste kunnen doen als ze fysiek, mentaal en emotioneel fit en vitaal zijn; privé en op het werk. Als werkgever heb je daarom een morele en intrinsieke verantwoordelijkheid om goed voor je medewerkers te zorgen door ze te ondersteunen in hun vitaliteit.”

Het bedrijf liet daarom een gezondheidsonderzoek uitvoeren waaraan 74 procent van de medewerkers deelnam. Uit dit zogenoemde preventiekompas kwamen de volgende belangrijkste conclusies:

• Macaw was een bovengemiddeld gezond bedrijf, met gezondere medewerkers dan de benchmark.
• 1 op de 5 medewerkers liep een verhoogd risico op stress gerelateerde klachten.
• 1 op de 8 medewerkers liep een verhoogd risico op een burn-out.
• Er bleken in hoge mate energiebronnen aanwezig die ervoor zorgden dat de risico’s (nog) niet leiden tot negatieve effecten zoals een verhoogd ziekteverzuim, zoals:
  • Veel autonomie in het werk (vrijheid);
  • Veel afwisseling in werk (werkinhoud);
  • Veel sociale steun van collega’s (werksfeer);
  • Veel ontwikkelmogelijkheden (groei).

Van Es: “Ondanks dat de resultaten uit het onderzoek beter waren dan de benchmark en het ziekteverzuim onder de 3 procent lag, hebben we naar mogelijke preventieve interventies en verbeterprogramma’s gekeken. Het besef was er namelijk dat de wereld steeds sneller verandert, waardoor de medewerkers ook met meer privé-uitdagingen te maken krijgen. Dit, in combinatie met werk gerelateerde risico’s, zou mogelijk een probleem in de toekomst kunnen vormen. Het plan rees om onze collega’s bewust te maken van gedrag, instrumenten aan te reiken waarmee ze kunnen omgaan met hun uitdagingen, en een ondersteunende werkomgeving te bieden waar vitaliteit een alledaags gespreksonderwerp is.

Kortom, we wilden ervoor zorgen dat medewerkers beter in staat zijn de keuzes te maken die nodig zijn om hun energieniveau te vergroten en te handhaven en een gezonde balans te creëren.”

Vitaliteitswens + droom

Inmiddels is er aan de vitaliteitswens een droom toegevoegd, namelijk dat Macawers ‘met meer energie naar huis gaan dan waarmee ze naar het werk komen’. De IT-dienstverlener wil een werkgever zijn die talent aanmoedigt tot creativiteit, persoonlijke groei en professionele ontwikkeling met een goede balans tussen werk en privé. Om die droom ook te realiseren werd op basis van het uitgevoerde onderzoek een aantal initiatieven in het leven geroepen.

• Een intensievere samenwerking met de arbodienst en een vaste arboarts die iedere twee weken een middag beschikbaar is om (preventieve) verzuimgesprekken met medewerkers te voeren en de managers en HR te adviseren. 
• De aanstelling van een psycholoog die medewerkers kan adviseren en begeleiden als ze ergens tegenaan lopen, bijvoorbeeld bij een conflict, afnemende motivatie of ontwikkelingsvraagstukken. 
• Het organiseren van workshops in samenwerking met Lifeguard over diverse onderwerpen, zoals energiemanagement – wat is het effect van slechte gewoontes zoals het dagelijks drinken van 15 koppen koffie en wat is de winst als je minder koffie en meer water drinkt. Wat doet stress met je en wat gebeurt er in je hersenen bij een hoog stressniveau? Maar ook over mindfulness, mentale kracht, voeding, slapen en een overzicht van de laatste trends.
• Toegang tot een personal coach die aan de hand van een uitgebreide vragenlijst en een aantal (medische) tests, zoals bloeddruk, lenigheid, BMI, suiker en cholesterol met de medewerker een aantal aandachtspunten bepaalt en doelen formuleert en het traject opvolgt voor het bepalen van voortgang en vervolgacties.
• Een nieuw gebouw met frisse lucht, natuurlijk licht, verschillende temperaturen en een indeling die mensen letterlijk in beweging brengt, een gamingroom, re-energize rooms voor powernap/mindfulness/meditatie, een bibliotheek om in stilte te werken, scrum rooms voor overleg in teams, ruimtes om staand te vergaderen en een huiskamer setting in het restaurant met een nieuwe cateraar.

Het energieprogramma leidde tot de volgende positieve resultaten:

• Het lage ziekteverzuim van 3 procent werd duurzaam gehalveerd tot 1,5 procent.
• Het energieniveau op het werk ging van 62 naar 86 procent.
• 70 procent wilde meer bewegen en meer dan de helft daarvan (40 procent) is ook daadwerkelijk significant meer gaan bewegen.
• De bloeddruk van medewerkers daalde significant.
• 70 procent kan makkelijker ontspannen, een toename van 20 procent.
• 80 procent van de deelnemers hersteld makkelijk na het werk tegen 60 procent eerder.

Healthy office

Parallel aan het energieprogramma, werd een nieuw hoofdkantoor gerealiseerd met het welzijn van de medewerkers als uitgangspunt. Het kantoor moest als ‘thuis’ voelen, beweging stimuleren en voorzien in (werk)plekken voor werk en ontspanning. Elk aspect van het design werd langs deze meetlat gelegd. Het effect van het nieuwe kantoor wordt weergegeven in onderstaande afbeelding. Waarbij te zien is dat de medewerker meer energie ervaart, de productiviteit 10 procent hoger ligt en er aanzienlijk minder negatieve stress wordt ervaren.

Slapen, bewegen, voeding

Naast het nieuwe gebouw werd naar gekeken naar fysieke elementen als slapen, bewegen en voeding. Een ongezond dieet zorgt voor een risico van 66 procent van productiviteitsverlies. Gezond voedsel werd daarom een onderdeel van de levensstijl in het kantoor met een nieuwe cateraar tot gevolg. Ook is gekeken naar het nieuwe roken: zittend werken. Meer dan zes uur zitten verhoogt voor vrouwen namelijk de ‘all cause death rate’ met 40 procent en 20 procent voor mannen. In combinatie met minder fysieke activiteit is dat percentage voor vrouwen zelfs 94 procent en voor mannen 48 procent. Om die reden werd staand vergaderen gepromoot en de lunchwandeling geïntroduceerd, en zijn alle zit/sta-werkplekken elektrisch in hoogte verstelbaar. Daarnaast kwam naar voren dat meer 80 procent van de collega’s een of meer van de vijf bekende slaapproblemen heeft. Naast de workshops over dit thema wordt het actief hulp zoeken gestimuleerd. En proberen ze collega’s tijdens de dag momenten te creëren om afstand te nemen en herstelmomenten in te bouwen zodat de hersenen kunnen herstellen en daarna weer scherp kunnen werken.

Tips

Tot slot een aantal tips die kunnen helpen om een vitaliteit te verhogen:

1. Realiseer een cultuur waarin op een vitale manier wordt samengewerkt.
2. Doe onderzoek onder medewerkers en schakel experts en medewerkers in om te werken aan verbetering, en betrek medewerkers in het gehele proces.
3. Introduceer programma’s die een gezonde levensstijl ondersteunen. Denk daarbij onder andere aan de fysieke (slapen, beweging, voeding), mentale (omgaan met druk) en sociaal-emotionele (mindfulness, omgaan met negatieve energie) elementen.
4. Maak de mens, de teams en dus de organisatie vitaler (fysiek, mentaal en emotioneel) en zowel het individu, de groep als het bedrijf zal daar de vruchten van plukken.
5. Leg de nadruk op preventie en niet op herstel. Introduceer functies die zich richten op het welzijn, de ontwikkeling en de gezondheid van de medewerker en roep waar nodig de hulp in van externe experts.
6. Zorg voor een fijne arbeidsomgeving met voldoende daglicht, bewegingsmogelijkheden, verschillende plekken voor verschillende activiteiten (concentreren, samenwerken, ontspannen, communiceren), groen, goede akoestiek en gezonde eetfaciliteiten.
7. Plan activiteiten volgens het circadian ritme.
8. Geeft het vitaliteitsprogramma een gezicht, zorg voor draagkracht en incorporeer het in alles wat je doet. Zo garandeer je positieve resultaten op de lange termijn en voorkom je dat het een eendagsvlieg wordt.
9. Laat zien dat er voor iedereen verbeteringen te realiseren zijn, ook voor de medewerkers die goed in hun vel zitten en sportief zijn. Maak het een thema dat voor iedereen werkt en maak de drempels zo laag mogelijk.
10. Maak deelname vrijwillig, maar ga wel voor commitment.
11. Stel behapbare doelen en houd het overzichtelijk.
12. Blijf leren, ontdekken, luisteren, verbeteren en innoveren. En kijk daarbij over alle landsgrenzen heen.

Bronnen:
[1] https://www.monitorarbeid.tno.nl/publicaties/factsheet-werkstress
[2] https://fd.nl/achtergrond/1334109/bedrijf-investeert-steeds-meer-in-fitheid-personeel
[3] https://www.ou.nl/documents/40554/657149/Oratie_Tinka_van_Vuuren_2011.pdf/a4c856fb-bba3-c687-995e-2940b3aea366
[4] https://www.tno.nl/nl/over-tno/nieuws/2019/1/arbobalans-2018-psychosociale-arbeidsbelasting-en-burn-out-klachten-blijven-toenemen/
[5] https://www.rtlnieuws.nl/economie/life/artikel/4885241/burn-out-werkstress-overbelasting-psychische-vermoeidheid-werk